به مناسبت روز جهانی کاهش اثرات بلایا

کاهش اثرات بلایا: بلایا و حوادث از دیرباز در کره زمین رخ داده و تاثیرات بیشماری بر زندگی بشر و اقلیم داشته اند. مصدومیت، جراحت، فوت، آسیب به زیرساخت های حمل و نقل، آموزش، سلامت، مهاجرت، آسیب های اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی  از آثار این رویدادهای محلی، منطقه ای، ملی و حتی بین المللی است.

به گزارش سال 2020 داووس حوادث ناشی از تغییرات شدید آب و هوایی، ناکامی‌برای انجام اقدامات ضروری و لازم در زمینه تغییر اقلیم،  بلایای طبیعی (زلزله، سونامی، طوفان، سیل و…)، کاهش تنوع زیستی و از بین رفتن اکوسیستم، حوادث انسان ساز و بحران آب جزء ده خطر اول هستند که با بیشترین میزان تاثیرگذاری طی 10 سال آینده پیش بینی شده اند. در 14 سال گذشته که اولین بار این دست گزارش ارائه شده، 5 چالش اول جهانی مربوط به پدیده‌های محیط زیستی و بلایای طبیعی است. این در حالیست که در سالجاری تقریبا نیم درصد از جمعیت جهان یعنی حدود 37 میلیون نفر به بیماری کووید -19 مبتلا شده  و در حدود یک میلیون و دویست هزار نفر فوت کرده اند.

ایران یکی از کشورهای با درآمد پایین و از سوی دیگر ازجمله کشورهای با رخداد بالای بلایا و حوادث و دارای بیشترین تنوع حوادث در دنیا محسوب می‌شود، به‌عنوان‌مثال امکان بروز زلزله در بیش از 90 درصد شهرها و مناطق کشور ایران وجود دارد و در طی 97 سال اخیر حدود 40 زلزله با بزرگای بیش از 5 ریشتر در کشور ثبت‌شده است.  بر اساس اعلام سازمان مدیریت بحران کشور در سال 1398، حدود 5270 حادثه طبیعی در کشور به وقوع پیوسته است که حاکی از اهمیت آمادگی جامعه در برابر بلایاست.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹ میلادی با تصویب قطعنامه ای چهارشنبه دوم اكتبر را روز جهانی كاهش اثرات بلایای طبیعی نامگذاری نمود. شعار امسال این روز بین المللی حاکمیت خطر بلایاست،

بحران­ها نیازمند حاکمیت قوی برای مدیریت موثر بلایا و فوریتها و بیماری های نوظهور هستند. حاکمیت موثر در برابر خطر بلایای طبیعی باعث حفظ زندگی بشر، کاهش تعداد افراد آسیب دیده در اثر بلایا و خسارات اقتصادی خواهد شد. . برای ایجاد یک حاکمیت موثر بلایا، هر کشوری  نیاز به چشم انداز روشن ، برنامه ها و نهادهای توانمند و دارای صلاحیت است که بتوانند با توجه به شواهد علمی از منافع عمومی حفاظت کنند.

استراتژی های ملی و محلی مناسب برای کاهش خطر بلایا باید سیاست های بین بخشی ارتباط موثر داشته باشد تا بتوان اقدامات مناسبی در زمینه هایی همچون کاربری زمین، ساخت و سازها، بهداشت عمومی، آموزش، کشاورزی، حفاظت از محیط زیست، انرژی، منابع آب، کاهش فقر و سازگاری با تغییرات اقلیم انجام داد.

شناخت و درک خطرات بلایا در سند سندای به عنوان اولین اولویت اقدامات جامعه جهانی و دولت ها در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی در جهت کاهش اثرات بلایای طبیعی ذکر شده است. آموزش و توانمندسازی افراد جامعه جهت درک خطر بلایا و ارتقا آمادگی جهت پاسخ مناسب به این رویدادها یکی از گام های مهم در این راستاست.

کودکان و نوجوانان در کنار سالخوردگان در حوادث غیر مترقبه و بلایای طبیعی آسیب پذیرترین اقشار هستند.26 میلیون نفر از جمعیت کشور را افراد زیر 19 سال تشکیل می دهند بنابراین  لزوم فعالیت های جدی آموزشی و فرهنگی و… در مورد آنها، بیش از دیگران است. برای تغییر فرهنگ جوامع زیربنایی ترین کار، شروع آموزش نظام مند در کودکی است و این موضوع در نظام های رشدیافته و موفق امری پذیرفته است. آموزش هایی که در این سنین با روش های صحیح و موثر برای این کودکان ارائه می شود هم بهتر از سوی وی پذیرش می شود و هم در  او نهادینه خواهد شد و این دو مولفه در مخاطب های دیگر کمتر وجود دارد.

بر اساس پژوهش انجام شده با جامعه نیم درصدی از جمعیت مذکور در سال 1397 ، کمتر از 30 درصد افراد زیر 18 سال اطلاعات مناسبی در خصوص بلایا و حوادث و درک آن داشته اند. پس از برگزاری دوره آموزشی با محور زمین لرزه، سیل، خشکسالی، حوادث جاده‌ای، آتش‌سوزی خانگی و نحوه امدادخواهی در حوادث و بلایا بین 2 تا 4 ساعته برای گروه های سنی مختلف میزان دانش آنها در خصوص بلایا به بیش از 85درصد رسید. شاید یکی از دلایل این موفقیت در ارتقا دانش، ارائه متون آموزشی به زبان ساده و استفاده از تکنیک roll playing بوده و همچنین تهیه مطالب آموزشی بر اساس نیاز کشور، زیرا در کشور ما زلزله و سیل دو حادثه پر رخداد هستند و تقریبا اغلب افراد تجربه کوچکی از آن دارند.

قطعا آموزش و گسترش دانش صحیح و موثر در کشور می تواند، جامعه ای تاب آور در برابر بلایا ایجاد کند و عوارض این رویدادهای همیشگی را به حداقل برساند.