وحشت کمتر هوشیاری بیشتر

زلزله بامداد جمعه تهران، بار دیگر زنگ خطر را برای آمادگی همه‌جانبه در رویارویی با زلزله به صدا درآورد. اگر این زمین‌لرزه با شدت بیشتری رخ می‌داد چه اتفاقی می‌افتاد؟ اگر زلزله چند ثانیه بیشتر طول می‌کشید آیا آماده رویارویی با خسارات و تلفات احتمالی آن بودیم؟ آرزو دهقانی، دانشجوی دکتری تخصصی سلامت در بلایا و فوریت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگویی با همشهری به بررسی مهم‌ترین چالش‌های تهران در مواجهه با زلزله و راه‌های کاهش خسارت و تلفات در زلزله پایتخت پرداخت.

به‌نظر شما مهم‌ترین مشکلات تهران هنگام وقوع زلزله چیست؟
تقریبا 90درصد مناطق کشورمان زلزله‌‌خیز هستند و همین نکته اهمیت آمادگی در برابر زلزله را بیشتر می‌کند. در تهران هم چندین گسل فعال وجود دارد، اما مشکلات تهران زلزله نیست. اگر زلزله با ریشتر بالا در تهران اتفاق بیفتد مشکل در امدادرسانی به‌وجود خواهد آمد و اوضاع را بحرانی می‌کند. انبوه‌سازی‌ها، ساختمان‌های بلند، جمعیت فشرده و ایمنی ساختمان‌ها ازجمله مهم‌ترین خطرات در هنگام وقوع زلزله در تهران است که باعث می‌شود فرایندهای امدادرسانی بعد از زلزله با ریشترهای بالا، خرابی‌های زیادی به بار آورد؛ مثلا در حادثه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو شاهد بودیم که یک ساختمان فرو ریخت، اما یک خیابان برای چندین روز مسدود بود و توان امدادی و خدماتی برای این حادثه که فقط یک ساختمان بود بسیج شد. حالا اگر زلزله در سطح وسیع اتفاق بیفتد ما در تهران ساختمان‌های زیادی شبیه پلاسکو داریم که ممکن است آسیب دیدن آنها فاجعه‌بار باشد و مسیر‌های زیادی مسدود شود. به این نکته باید آسیب‌های زیرزمینی و فرونشست‌هایی را  هم که ناشی از برداشت آب‌های زیرزمینی و خالی شدن سفره‌های زیر زمینی است، اضافه کرد.
هنگام وقوع زلزله چطور می‌شود از میزان خسارات و تلفات احتمالی کم کرد؟ 
عاقلانه‌ترین کار، آمادگی و ایمنی است. در مورد ایمنی در زلزله 3 نوع ایمنی وجود دارد که هر کدام به نوبه‌ خود کلیدی و مهم هستند. ایمنی اول ایمنی سازه است که شامل سقف، دیوار، ستون‌ها و نوع مهندسی، طراحی و ساخت یک ساختمان می‌شود. ساختمان‌های امروزی باید طوری طراحی شوند که در برابر زلزله با بزرگی تا هفت و نیم ریشتر مقاوم باشد. نوع دیگر ایمنی، ایمنی غیرسازه‌ای است که در آن نقش مردم حائز اهمیت است. اینکه مردم بدانند در خانه‌های‌شان مثلا بالای سرشان هنگام خواب نباید لوستر و تابلو باشد. مجسمه یا وسایل دکوری سنگین باید در گوشه‌های خانه باشد. کتابخانه به دیوار محکم شود و کتاب‌های سنگین پایین و کتاب‌های سبک در قفسه‌های بالا قرار گیرد. به شیشه‌ها چسب بزنیم. آبگرمکن و وسایل گرمایشی را کنترل و در جای خود محکم کنیم و… باید به این نکات از قبل پرداخته شود و رعایت هر کدام می‌تواند تا حدود زیادی در خانه امنیت ایجاد کند. اما نکته بعد ایمنی عملکردی است. به این معنا که همه افراد خانواده آموزش‌های لازم را دیده باشند که اگر زلزله اتفاق افتاد فرار نکنند. از آسانسور استفاده نکنند. جاهای امن را شناسایی کنند و… اگر هنگام وقوع زلزله آماده باشیم می‌توانیم چند درصدی از این کارها را انجام دهیم. یا اینکه مثلا یک کوله‌پشتی شامل وسایل ضروری آماده داشته باشیم تا هنگام وقوع زلزله کمتر دچار مشکل شویم.
به‌نظر می‌رسید در زلزله بامداد جمعه به نسبت زلزله‌ای که 2 سال قبل در تهران اتفاق افتاد مردم هوشیارتر بودند و واکنش بهتری از خود نشان دادند. نظر شما چیست؟
در هر اتفاق که برای نخستین مرتبه رخ می‌دهد استرس زیاد و دانش کمی وجود دارد. در این زلزله به نسبت زلزله 2 سال قبل کارهای آموزشی بیشتری انجام شد. البته این موضوع ممکن است مثل یک شمشیر دولبه عمل کند. چون همانقدر که آموزش خوب است اما ممکن است حساسیت را کم کند و با کم‌شدن حساسیت ممکن است مردم هوشیار عمل نکنند. استرس موجب فرار از صحنه می‌شود اما باید با آموزش‌ها یاد داد که نباید فرار کرد. باید افراد هر جا که هستند بمانند. اگر می‌خواهند بیرون بیایند نباید از آسانسور استفاده کنند. یکدیگر را هل ندهند. هجوم نیاورند چرا که در همه زلزله‌ها این موارد تلفات دارد. بیشتر افراد هنگام فرار مصدوم می‌شوند. یا نکته دیگر اینکه بعد از زلزله صف‌های پمپ بنزین شکل می‌گیرد. این موضوع دلیل منطقی ندارد. ازدحام در چنین مکانی خیلی خطرناک است. ممکن است در پس‌لرزه بعدی پمپ بنزین دچار نشتی یا انفجار شود و با وجود ازدحام یک فاجعه رقم خواهد خورد.
مردم در روزهای آینده باید چه رفتاری از خود در برابر پس لرزه یا زلزله‌های احتمالی نشان دهند؟
در این چند روز مردم باید هوشیار باشند اخبار را رصد کنند. نمی توانیم پیش‌بینی کنیم که در ادامه چه اتفاقی رخ خواهد داد، اما باید اقداماتی را انجام دهند که در صورت وقوع پس‌لرزه آماده باشند؛ مثلا کوله‌پشتی با تجهیزات ضروری آماده کنند. شب‌ها با لباس مناسب بخوابند که هنگام خروج زمان را برای پوشیدن لباس از دست ندهند. راه‌های خروجی را باز بگذارند. حتما شب‌ها یکی از چراغ‌های خانه روشن باشد. چراغ راه‌پله‌ها روشن باشد. راه‌پله‌ها مانع نداشته باشد و سعی کنند در این مدت آگاهی‌های خود را نسبت به زلزله افزایش دهند.

https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/100211/%d9%88%d8%ad%d8%b4%d8%aa-%da%a9%d9%85%d8%aa%d8%b1-%d9%87%d9%88%d8%b4%db%8c%d8%a7%d8%b1%db%8c-%d8%a8%db%8c%d8%b4%d8%aa%d8%b1.html